SENDİKAL HAKLARIN KULLANILMASI KAPSAMINDA EYLEM YAPAN ÜYEMİZE VERİLEN DİSİPLİN CEZASINI (UYARMA) İPTAL ETTİRDİK

---

03 Şubat 2021, Çarşamba

(İSTANBUL 10. İDARE MAHKEMESİ 2019/2359 E. – 2020/431 K. SAYILI KARARI)

“Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 'Dernek kurma ve toplantı özgürlüğü' nün düzenlendiği 11. maddesinde; herkesin asayişi bozmayan toplantılar yapmak, dernek kurmak, ayrıca çıkarlarını korumak için başkalarıyla birlikte sendikalar kurmak ve sendikalara katılmak haklarına sahip olduğu, bu hakların kullanılmasının, demokratik toplumda zorunlu tedbirler niteliğinde olarak, ulusal güvenliğin, kamu emniyetinin korunması, kamu düzeninin sağlanması ve suç işlenmesinin önlenmesi, sağlığın veya ahlakın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması amaçlarıyla ve ancak yasayla sınırlandırılabileceği, bu maddenin, bu hakların kullanılmasında silahlı kuvvetler, kolluk mensupları veya devletin idare mekanizmasında görevli olanlar hakkında meşru sınırlamalar konmasına engel olmadığı kuralına yer verilmiştir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Büyük Dairesi 12/11/2008 tarihli Demir ve Baykara - Türkiye kararında; "devletin idare mekanizmasında görevli olan memurların, 11.maddenin kapsamı dışında değerlendirilemeyeceği sonucuna varmış" aynı kararda, "ulusal makamların bunlara en fazla Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 11/2. maddesi uyarınca yasal kısıtlamalar getirilebileceği" gerekçesiyle kamu görevlilerinin sendikal faaliyet nedeniyle verilen disiplin cezaları konusunda AİHS'nin 11. maddesinden yararlanacaklarını belirtmiştir.

Yine, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 15/09/2009 tarihli, Kaya ve Seyhan - Türkiye kararında (application no. 30946/04); Eğitim-Sen üyesi öğretmenlere, 11/12/2003 tarihinde Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK)'nun çağrısına uyarak, parlamentoda tartışılmakta olan kamu yönetimi kanun tasarısını protesto etmek üzere düzenlenen bir günlük ulusal eyleme katılmaları nedeniyle 11/12/2003 tarihinde göreve gelmedikleri için uyarma cezası verilmesinin, her ne kadar bu ceza çok küçük olsa da, sendika üyelerinin çıkarlarını korumak için meşru grev ya da eylem günlerine katılmaktan vazgeçirecek bir nitelik taşıdığı, öğretmenlere verilen disiplin cezasının «acil bir sosyal ihtiyaca» tekâbül etmediği ve bu nedenle «demokratik bir toplumda gerekli» olmadığı sonucuna varmış, bunun sonucu olarak, bu davada, başvuranların AİHS’nin 11. maddesi anlamında gösteri yapma özgürlüğünü etkili bir şekilde kullanma haklarının orantısız olarak çiğnendiği gerekçesiyle Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 11. maddesinin ihlal edildiğine karar vermiştir.

Ayrıca, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İkinci Dairesinin 27/09/2011 tarihli Şişman ve Diğerleri/Türkiye kararında, "AİHM, demokratik bir toplumda dernek kurma özgürlüğünün saygın bir yeri olduğuna dikkat çekerek, birey bu özgürlükten yararlanamaz, kendisine seçim veya eylem hakkı tanınmaz ise, sunulan bu hakların gerçekte var olamayacağı gibi hiçbir yararının da bulunamayacağını kaydetmektedir. (...) Zira mevcut başvuruda uygulanan disiplin müeyyidesi asgari düzeyde de olsa sendika üyelerinin faaliyetlerini özgürce gerçekleştirmeleri önünde caydırıcı bir etkiye sahiptir. (...) Bu nedenlerden dolayı AİHM, başvuranlara verilen uyarıların "demokratik bir toplum için gereklilik" oluşturmadığı sonucuna varmaktadır." gerekçesiyle, AİHS'nin 11. maddesinin ihlâl edildiğine karar verilmiştir.

AİHM'nin benzer şekilde, yasama organında görüşülen kanunu protesto nedeniyle verilen cezaları nedeniyle verdiği Satılmış ve Diğerleri/Türkiye; çalışma koşullarının iyileştirilmesi amacıyla işe gitmeme nedeniyle verilen cezaları nedeniyle verdiği Urcan ve Diğerleri/Türkiye; yapılan zamları protesto amacıyla işe gitmeme nedeniyle verdiği Karaçay/Türkiye ve Barraco/Fransa kararları da aynı yöndedir.

Çalışanlara ve işverenlere yönelik olup; amacı, mesleki çıkarları koruyup geliştirmek, ekonomik, sosyal hak ve yararları gerçekleştirmek olan sendikalar, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'nun 3/f maddesinde, "Kamu görevlilerinin ortak ekonomik, sosyal ve mesleki hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kuruluşlar" şeklinde tanımlanmaktadır. Çalışanların, önceden izin almaksızın örgütlerini serbestçe kurabilme, üye olabilme, çalışma kurallarını belirleyebilme, yönetim ve etkinliklerini düzenleyebilme, üye olmama veya üyelikten çıkma gibi bireysel sendikal özgürlüğü kapsayan bu hak, aynı zamanda sendika tüzel kişiliğinin de kendine özgü faaliyetlerini yapabilmesini ifade eden kolektif sendika özgürlüğünü de kapsamaktadır. Ayrıca bu hakların kullanılması Devlete karşı da tam bir serbestlik içermektedir.

Olayda, dosyadaki bilgi ve belgelerin bir arada değerlendirilmesinden, davacının 06.08.2019-19.09.2019 tarihlerinde Kılık Kıyafet Yönetmeliği'ne aykırı olarak işyerine gelmesinin tutanakla tespit edildiği, 27.09.2019 tarihinde alınan ifadesinde de, davacının üyesi olduğu sendikanın almış olduğu karar gereğince işyerine sakal tıraşı olmadan ve kravatsız olarak geldiğini kabul ettiği, davacının üyesi olduğu Ulaştırma Çalışanları Memur Sendikası'nın "Serbest Kıyafet Eylemi" kapsamında 05.09.2018 tarihinde "kılık kıyafet serbestisi hedefiyle sivil itaatsizlik" eylemi yapılmasına karar verildiği; davacının üyesi bulunduğu sendikanın aldığı karar uyarınca gerçekleşen kılık ve kıyafet hükümlerine aykırı davranma eyleminin, sendikal faaliyet kapsamında bir fiil olarak kabul edilmesi gerektiği anlaşıldığından, dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.”